Auteur: Harry ter Braak
De wereld lijkt voor bestuurders steeds complexer te worden. Mark van Twist e.a. bieden een aantal sturingsmogelijkheden vanuit het perspectief van complexiteit. Daniël Shapiro levert repertoire om duurzaam te onderhandelen en Puck e.a. inzicht in het brein van de toezichthouder en de bestuurder en de dynamiek waarmee zij te maken krijgen. De complexiteit is voor iedereen anders en de systemen waarin we werken maken het niet gemakkelijk. Goed dat er repertoire wordt aangereikt.
Duurzaam Onderhandelen
Daniël Shapiro, vertaald door Marjolein Hazelnet en Marianne Palm, Duurzaam onderhandelen, succesvol onderhandelen in beladen situaties, 2018, Maven publishing, Amsterdam.
Daniël Shapiro, wereld vermaard onderhandelingsexpert deed 20 jaar onderzoek aan Harvard naar de emotionele krachten die onderhandelingen kunnen belemmeren. Boosheid, frustratie, verlamming maken het moeilijker om uitkomsten te bereiken, die voor alle partijen goed werken. In vier delen wordt de lezer mee genomen van de fase waarin we in het conflict geraken. Via die waarin je jezelf bevrijd en relaties verbetert naar duurzaam onderhandelen, waarin je ook kunt onderhandelen over het niet-onderhandelbare. Elk hoofdstuk sluit af met een samenvatting en soms een werkblad voor persoonlijk gebruik.
Door bijna automatisch in het tweeledig concept van jij tegen mij, of wij tegen zij te denken zitten we al snel bij onze eigen belangen. Maar het conflict zit in de ruimte tussen ons. Het gaat dus om het effectief bewegen in die ruimte. Hij noemt zijn methodiek de relationele identiteitstheorie. Belangrijkste obstakel noemt het hij “Tribes effect (het tribale effect)”, het vast zitten in wij versus zij. In een proces van integratie en dynamiek en door de vijf verborgen krachten -de vijf verleidingen van het tribale denken- te neutraliseren, kan je ontsnappen.
Dan gaat het over de (duale) aard van je identiteit. Je kern identiteit staat vast maar er zijn delen waarop je kan bewegen. De vijf pijlers van je identiteit zijn je overtuigingen, je rituelen, je loyaliteiten, je waarden en je emotioneel betekenisvolle ervaringen. Als de relatie met de ander alle energie opslokt (vertigo) raak je als het ware gehypnotiseerd op het verkeerde. Daniël levert strategieën om daarin niet verzeild te raken of er aan te ontsnappen.
Omgaan met triggers, taboes en het heilige bij elkaar, krijgen een plek. Het in kaart brengen van het “politieke landschap” biedt een weg naar oplossingen. In vier stappen kan de kloof worden overbrugd. Conventionele methodes van conflictoplossing werken en voldoen dan niet. Het herdefiniëren van de identiteit van de relatie speelt er een belangrijke rol bij. Dan zal de dialectiek die is ontstaan gehanteerd moeten worden zoals die van aanvaarding en veranderen, vergeving en wraak, autonomie en affiliatie. Je zal de geest van verzoening moeten leren voeden.
Onderhandelen is iets wat we voortdurend moeten doen in het publieke domein. Daniël Shapiro levert een inzicht welke bestuurders, managers en controllers kan helpen in complexe situaties, waarin jezelf of anderen vast zijn gelopen.
Goede Raad Voor Commissarissen
Puck Dinjens, Goede raad voor commissarissen, 21 inzichten voor toezichthouders en bestuurders, Mediawerf, 2018.
Puck heeft met de productie van dit boek met de medewerking van drieëntwintig prominente auteurs een lang gekoesterde wens gerealiseerd. In het voorwoord maakt Doekle Terpstra duidelijk dat het gedrag van bestuurders en toezichthouders naast de systeemaspecten van de Governance een belangrijke bron van zorg vormen als het gaat om de incidenten die de afgelopen jaren plaats vonden. In twee delen, en eenentwintig hoofdstukken, vanuit wat zich af speelt in het brein van de toezichthouder en bestuurder en de dynamiek tussen de Raad en de belanghebbenden, wordt de revival van de waarden “naar eer en geweten” concreet. De thema’s die in het boek besproken worden, kunnen een goede ingang vormen om bestuurders, toezichthouders en hun ondersteuners bij de les te houden. De hoofdstukken zijn alle kort en krachtig geschreven.
Allereerst dan het brein van de bestuurder en de toezichthouder. Vertrouwen, persoonlijk of zakelijk, vormt vaak een belangrijk uitgangspunt. De geneigdheid om fouten te verzwijgen is een lastig fenomeen en wordt goed uitgewerkt aan de hand van de casus van Volkswagen. Daarna komt succes als “red flag” op meerdere manier aan de orde, vanuit de kwaliteiten van bestuurders maar ook vanuit de filosofie. Het hebben van moed om te reflecteren, de leerstijlen van bestuurders en toezichthouders, de balans tussen maatschappelijk en persoonlijk succes/geluk vormen de volgende spannende onderwerpen. Terwijl ook de risk appetijtelijkheid en de authenticiteit van bestuurders bespreekbaar worden gemaakt.
Bij de dynamiek tussen de Raad en de belanghebbenden gaat het om de processen die er zich afspelen. Wat speelt bij de rol en bij de balanceer act van de voorzitter van het team? En ook waarom is de moed van de secretaris een belangrijke factor. Wat zijn de voetangels, klemmen en denkfouten bij de interactie binnen de Raad. De horizontalisering in de zorg en de weg naar waarden gedreven toezicht in de governance, stellen hoge eisen die bespreekbaar worden gemaakt. Maar ook het belang en de realisatie van cognitieve diversiteit voor de continuïteit wordt beschreven. Het belang van samenspraak en tegenspraak, van een “speakup” cultuur valt niet de onderschatten. Macht blijft een belangrijk fenomeen maar toont zich tegenwoordig met alle nieuwe media anders dan in de wereld van de Bagwan.
De toegenomen complexiteit en de behoefte snelheid te maken vormen een serieuze uitdaging. Medezeggenschap met een belangrijke plek hebben. De open zenuw van de beloning wordt ook niet geschuwd.
Waarom de maatregelen van externe toezichthouders beklijven niet altijd. Maar dat blijkt niet vreemd.
Toezichthouders zijn terughoudend naar stakeholders. Belangrijk is niettemin met behoud van de eigen rollen, elkaar meer te horen om, zeker publieke, organisaties op het juiste spoor te houden.
Sturen In Een Verweven Dynamiek
Mark van Twist, Martijn van der Steen & Nancy Chin-A-Fat, Sturen in een verweven dynamiek, Perspectieven op complexiteit en oriëntaties voor beleid, Ministerie van Economische Zaken, 2017.
Beleid speelt steeds meer in domeinen waarin de beleidsmaker één van de vele spelers is, waar onduidelijk is hoe spelers zich tot elkaar verhouden en waar ook de relaties tussen spelers en omstandigheden niet helder zijn. Bij gebrek aan inzicht vooraf is experimenteren, proberen en leren de meest logische overgebleven mogelijkheid van handelen. De professionele omgeving vraagt vaak meer. Deze bundel essays gaat over het verschijnsel dat de maatschappelijke systemen waarin grote kwesties van onze tijd spelen niet in sluitende systeembeschrijvingen te vatten zijn. Er is geen sluitend veldmodel voor te maken, waardoor vooraf geplande en doorgerekende interventies mogelijk zijn. Problemen spelen in complexe systemen. Niet complex in de zin van ‘heel erg ingewikkeld’, maar complex als aanduiding voor een specifiek soort relaties en een specifieke compositie van een systeem; dynamische relaties tussen spelers en omstandigheden. De bijdragen in deze bundel richten zich op de vraag wat sturing is in complexe systemen.
In de verschillende essays en de slotbeschouwing komen de praktische handelingsopties aan bod. De auteurs maken eerst een schets van de verschillende golven in het systeemdenken, als achtergrond waar tegen de volgende stappen en golven zich voltrekken. In de eerste golf is het systeem een verzameling van delen. Bij de tweede golf is het systeem een dynamisch proces. De derde golf: het zelfbewuste systeem als strategische arena. De vierde golf: het systeem als zelforganiserend geheel.
Complexiteit maakt voorspellen en manipuleren lastig, maar juist via de weg van het begrijpen van kantelpunten en kritische omslagen is gerichte beïnvloeding tot op zekere hoogte mogelijk. Net zoals gericht mestbeleid de verstikkende kroosvorming van sloten kan voorkomen is ook gericht beleid in economische systemen mogelijk. Vervolgens worden de contouren geschetst van een raamwerk om menswetenschappen op een complexe wijze te modelleren. Daarna wordt het beleid van de energietransitie als casus voor het denken in termen van complexiteit beschreven. We staan nog maar aan het begin van de te verwachten ontwikkelingen.
Vervolgens wordt de complexiteit en ‘wickedness’ van de opgave van de overheid beschreven. In deze tijd is er sprake van inhoudelijke complexiteit, maar ook institutionele of procescomplexiteit. En er is doelcomplexiteit. Veel partijen doen mee, op verschillende schaalniveaus. Uitgelegd wordt hoe een adaptieve complexe systeembenadering er uit ziet en wat er voor nodig is. Door gericht op zoek te gaan naar systeeminnovatie ontstaat een ander soort perspectief op beleid, waarin bestaande patronen als vanzelfsprekend meer gerelativeerd kunnen worden. Tot slot wordt het innovatiebeleid in Nederland geanalyseerd vanuit drie soorten falen. Er is de traditionele notie van marktfalen, maar ook systeemfalen en transformatiefalen.
Deze bundel biedt eerste bouwsteen voor een nadere uitwerking van sturingsmogelijkheden temidden van complexiteit. De lens van complexiteit maakt het mogelijk om maatschappelijke problemen op een andere manier aan te pakken en is zo voor beleidsmakers een hulpmiddel om inzicht te verwerven en repertoire te vergroten.
