Interview door Gert Boeve
Het is 1987. Het jaar waarin de ‘De Aanslag’ van Fons Rademakers als eerste Nederlandse film een Oscar wint. Het is ook het jaar dat Margaret Thatcher voor de derde keer verkozen wordt tot premier van het Verenigd Koninkrijk, de veerboot Herald of Free Enterprise bij het verlaten van de haven van Zeebrugge zinkt en in Amsterdam het homomonument wordt onthuld ter nagedachtenis aan de vervolging van homoseksuelen in de Tweede Wereldoorlog.
Het is in dat jaar dat de toen eenenveertig jarige Rob Wagenaar het organisatiebureau Wagenaar, Hoes & Associés oprichtte, bijna meteen tezamen met de inmiddels overleden Frank Hoes. En omdat je het verleden moet kennen en het heden moet begrijpen om de toekomst te kennen, is een vijfendertigjarig jubileum een prachtig moment om met Rob in gesprek te gaan. Over Rob zelf en wat hem typeert en over het bureau, maar vooral over het vak dat ons beiden bindt: dat van organisatieadviseur. Onze plek van ontmoeting is niet Driebergen, waar WagenaarHoes vele jaren kantoor heeft gehouden, maar Doorn: de plaats waar WagenaarHoes sinds 2021 kantoor houdt. Ieder twee cappuccino’s dienen als spraakwater. Het boek ‘Omslagmomenten’, dat geschreven is bij het twintigjarig bestaan van WagenaarHoes, ligt op tafel.
Alhoewel Rob heel veel adviseurs van het huidige WagenaarHoes kent, kennen Rob en ik elkaar nog niet. Zijn huiswerk bleek hij beter te hebben gedaan, dan ik het mijne. Hij had mij al gegoogled en wist daarom wat ik nog meer doe en heb gedaan. Pas later besef ik dat dit een element is van wat, volgens Rob zelf, een goede organisatieadviseur typeert. Namelijk, zo noemt hij: “jij bent de professional”. Daarmee bedoelt hij ook: wees voorbereid. Natuurlijk weet ik dat Rob al vele jaren een verdienstelijke organisatieadviseur is, maar hij blijkt veelzijdiger. Zijn koninklijke onderscheiding benadrukt dat: zo’n lintje krijg je niet als je alleen maar je vak hebt gedaan, maar als je breder van betekenis bent geweest.
Vooraf had ik met Rob afgesproken dat het niet alleen maar een verhaal uit de oude doos zou worden. Tegelijkertijd blijkt het tijdens het gesprek heel interessant om meer te weten te komen over Robs geschiedenis en die van het kantoor. Over de invloed destijds van Japan op het vakgebied en de visie vanuit Japan op kwaliteitsbeleid. Over de invloed ook van de opkomst van IT en inrichtingsvraagstukken in administratieve organisaties daardoor. Voordat Rob met Frank Hoes het bureau Wagenaar, Hoes en Associés begon, heeft hij al een carrière als organisatieadviseur achter de rug. Maar in de loop van 1986 begint het te kriebelen om een eigen bureau te beginnen. Niet zo gek voor iemand die, in Management Drives termen, zo oranje als wat is. Werken met een eigen team van inspirerende mensen die het verschil willen maken in de private en publieke sector – dat is wat Rob voor ogen heeft. Alhoewel WagenaarHoes in alle jaren qua aantal adviseurs bescheiden van omvang is gebleven, heeft het bureau zeker in de eerste twintig jaar een brede focus gehad. Niet alleen omdat WagenaarHoes destijds zowel in de publieke als in de private sector actief was, maar ook internationaal.
We komen te praten over het vak van organisatieadviseur. Dit is volgens Rob in de kern nog steeds hetzelfde. De context kan veranderen, maar het vak niet. Als organisatieadviseur breng je organisaties van a naar b en soms naar c, waarbij je niet alleen adviseert over de koers, maar ook begeleidt en/of coacht. Het vak van organisatieadviseur is wel doorontwikkeld. Rob haalt de grondlegger van het organisatieadvies in Nederland, Ernst Hijmans, aan. Die was naast organisatieadviseur ook ingenieur. Het vak was mede daarom bij aanvang ook erg technisch van aard en werd vooral in de private sector toegepast. Later kwam er meer aandacht voor het behaviorisme: de factor mens kwam in beeld in het organisatieadvies. Weer later ontstond ook inzicht in en aandacht voor culturele aspecten binnen het organisatieadvies. Zo ontwikkelde WagenaarHoes zich ook door in al die jaren.
Rob en ik spreken over specialiseren of breder aankijken tegen opgaven. We blijken beiden een brede, meer holistische voorkeur te hebben. Rob zelf doet dit werk nog steeds en met plezier, ondanks dat hij, zo reken ik snel uit, ouder moet zijn dan mijn al lang gepensioneerde ouders.
Volgens Rob bestaat er geen generiek profiel van een goede organisatieadviseur. Wel is een goede organisatieadviseur herkenbaar omdat hij of zij werkt vanuit een aantal heldere principes (die ook zijn vastgelegd in de code van de Orde van organisatiekundigen en -adviseurs). Je biedt zekerheid, je handelt professioneel. Je doet wat je zegt en op tijd. Je bent zorgvuldig. Je levert wat je afspreekt en bent te vertrouwen. Vanuit deze principes werk je – in alle vormen en verscheidenheid. En dat kan betekenen dat je soms een opdracht ook niet aanneemt, omdat je vindt dat je geen toegevoegde waarde kunt leveren. Rob vertelt er een mooie anekdote bij die ik, omwille van de professionele prudentie, niet zal noemen. Samen hebben we het ook nog over de kunst van het acquireren. In de kern komt dit neer op dezelfde principes: je werkt vanuit oprechte en professionele interesse in de (vraagstukken van een) ander.
Alhoewel ik al vele jaren werk, is mijn werk als organisatieadviseur bij WagenaarHoes mijn (bijna) eerste werkervaring aan deze kant van de tafel. Eerder zat ik vaak als opdrachtgever aan de andere kant. En alhoewel ik dat met veel plezier doe, is het ook een jaar van veel zelfreflectie. Ook dat weet Rob prima te duiden en noemt het mijn Catharsisjaar. Ik knik begrijpend, maar zoek thuis op wie of wat Catharsis precies is. Het blijkt een term uit de narratologie te zijn, die ‘emotionele zuivering’ betekent. Hoe raak!
We ronden af. Het is vrijdag, half vier, twee uur later dan dat ons gesprek begon. Ik dank Rob voor zijn openheid, inzicht en hartelijkheid. Rob gaat op weg naar Driebergen, waar hij medewerkers van het eerste uur zal ontmoeten. “Ik ben er trots op dat WagenaarHoes dit jaar vijfendertig jaar bestaat. I wish you all the best!”
