Interview door Gert Boeve
Gedeputeerde Rob van Muilekom en ik kennen elkaar al langer. Zo waren we eerder zowel collega’s als adviseurs en later troffen we elkaar in de Amersfoortse politieke arena, waar we beiden lid waren van de gemeenteraad. Hij volgde bovendien mij op als wethouder. Maar nog langer is de provincie een ‘goede bekende’ van Rob: ooit werkte hij als leidinggevende bij de provincie, waar toen Harry ter Braak nog als secretaris de hoogste ambtenaar was. Samen werkten ze toen al aan een plan voor ‘de provincie van de toekomst’, waarin het gebiedsgericht werken centraal stond. Nu, zo’n twintig jaar later, lijkt de provincie wel de panacee voor alle grote maatschappelijke uitdagingen, zoals stikstof, waterkwaliteit, energietransitie en woningbouw. Een goed moment dus om in gesprek te gaan met deze provinciebestuurder. Niet het provinciekantoor, maar de huiskamer van de gedeputeerde is de plek waar wij met elkaar in gesprek gaan over de rol van de provincie, de grote maatschappelijke opgaven en het belang van regionale samenwerking. Een gesprek dat plaatsvond voor de verkiezingen van Provinciale Staten.
Gebiedsgericht werken – toen en nu
Van Muilekom: “Toenmalig gedeputeerde Roel Robbertsen introduceerde het gebiedsgericht werken. Het moest integrale samenwerking binnen en buiten de provincie bevorderen. Het bevorderde ook het luisterend vermogen van de provincie. Niet op afstand staan, maar naast elkaar.” Destijds had hij goed gekeken wat Gelderland al in de Gelderse Vallei deed. Ook toen al ging het over de spanning tussen de landbouw en natuur en het bieden van ruimte voor wonen en werken. “Nu, 30 jaar later, zie je dat we tegen vraagstukken aanlopen die we toen uitgesteld hebben, of teveel aan de markt alleen hebben overgelaten. Bovendien is het Rijk er achter gekomen dat het niet de kennis en kunde heeft om vanuit Den Haag oplossingen over het land uit te strooien en zie je dat in het nadenken over de oplossingen ineens de provincie weer in beeld komt.”
Grensontkennend samenwerken
In zijn werk zoekt de gedeputeerde vooral naar oplossingen op niveaus die voor mensen behapbaar zijn. “Gemeentegrenzen bestaan niet voor mensen. Gewone vraagstukken over wonen, werken en verkeer zijn vaak regionale opgaven die dus ook vragen om regionale oplossingen. De provincie kan helpen om gemeenten regionaal goed samen te laten werken.”
Rob werkt nu aan opgaven die niet alleen gemeentegrensoverschrijdend zijn, maar ook provinciegrensoverschrijdend. “Grensontkennend samenwerken noem ik dat. Neem nu Regio FoodValley: deze regio ligt in twee provincies, maar we hebben – bijvoorbeeld bij de recent ondertekende Woondeal – ook op inhoud grensontkennend samengewerkt. Als je in deze regio een woning wilt, maakt het niemand uit of die woning in Utrecht of Gelderland staat.” Van Muilekom bepleit dat de drie overheidslagen als één overheid samenwerken, ieder vanuit haar rol, verantwoordelijk- en bevoegdheden: “Het is dan wel van belang dat alle overheden ook integraal werken. Bij de Woondeals heb ik tegen Hugo (De Jonge, GB) gezegd dat ik van hem als minister voor VROM verwacht dat LNV, EZ, I&W door zijn handtekening feitelijk mee tekenen. Als van ons integraliteit verwacht wordt, verwacht ik dat ook van het Rijk.”
Huis van Thorbecke
Ik herinner mij een oude kaart, waarop Nederland in ca 30 regio’s was verdeeld en waarbij de provincies niet meer bestonden. In de afgelopen decennia is vaak gesproken over de opschaling van gemeenten of juist het opdelen van de provincies in een groter aantal regio’s. Ik vraag Rob wat de wens tot meer integraal werken, maar vooral op de regionale schaal, betekent voor het Huis van Thorbecke.
Het versnipperde regionale veld – gemeenten en provincies kennen wel tientallen regionale indelingen voor vraagstukken – herkent Van Muilekom. “Het gebrek aan overzicht helpt noch onze inwoners, noch de raden en dus ook de gemeenten niet. Dat versterkt het gebrek aan eigenaarschap. Maar los van formele samenwerkingen, blijft samenwerken vooral mensenwerk. Zo werk ik in elk geval. Wethouders kunnen mij gewoon bellen en samen zoeken we dan naar oplossingen.” De gedeputeerde is een warm pleitbezorger van de regio als schaal voor het oplossen van maatschappelijke vraagstukken. “Het gaat om de vraagstukken van mensen en de gebieden waarin zij wonen en werken. Kies daarbij het voortouw voor die overheden die die mensen en ondernemers kennen. Het Rijk kent deze mensen niet. De combinatie van provincies, gemeenten en hun regio’s vaak wel; en nogmaals we moeten daarbij grensontkennend samenwerken. Soms heb je een formele rol, op andere terreinen kan je hooguit samenwerking stimuleren. Maar bevorder een integraal werkende overheid die aansluit bij de opgaven van mensen.”
Waterschappen
Omdat niet alleen de Provinciale Statenverkiezingen gehouden worden, maar ook die voor de waterschappen, staan Rob en ik ook even stil bij de waterschappen – WagenaarHoes ondersteunt geregeld ook waterschappen in hun bestuurlijke en ambtelijke vraagstukken. We staan ook stil bij de recente kabinetsbrief waarin water en bodem als uitgangspunt en sturend is genoemd voor de ruimtelijke vraagstukken in Nederland. “Ik verwacht van de waterschappen dat ze nog meer aan de voorkant van plannen en projecten meedenken. Een leuk voorbeeld vind ik het convenant Duurzame Woningbouw. Een werkgroep van publieke en private partijen, waaronder bouwbedrijven en waterschappen, heeft met ons meegedacht hoe we meer duurzaam, klimaatadaptief en circulair kunnen bouwen en wáár. Ik vond het mooi om te zien hoeveel toegevoegde waarde het levert als het waterschap zo aan de voorkant van een proces al aan tafel zit. Dat levert betere keuzes op. Er moeten in Foodvalley bijvoorbeeld nog zo’n 40.000 woningen worden gebouwd. Het is natuurlijk erg relevant dat je al bij het maken van de plannen weet waar je ze vanwege de (grond)waterstanden wel, niet of aangepast kunt bouwen. Maar daarnaast zie ik dat de waterschappen ook buiten reguliere kaders kijken. Bij de versterking van de dijk bij Rhenen, werd gelijk ook gekeken naar kansen voor recreatie, cultuurhistorie en natuur.”
