Symposium
Algemene Beginselen van Behoorlijk Organiseren

Het vertrouwen in de overheid staat onder druk. Dat is geen nieuws meer. Er is de afgelopen jaren veel en vaak verontwaardigd geschreven over allerlei knelpunten rond de uitvoering van overheidstaken. Denk aan de aardbevingsschade en het haperen van de hersteloperaties, stagnatie bij het CBR, de misstanden en problemen in de jeugdhulp… Om van de toeslagenaffaire nog maar niet te spreken. Terecht wordt dan verbetering gevraagd. En die wordt doorgaans haastig toegezegd, waarna de actieplannen en daadkrachtige aanpakken vaak over elkaar heen buitelen, maar er uiteindelijk zelden fundamentele verbeteringen worden doorgevoerd.

Fundamentele verbetering gaat wat ons betreft over ‘gewoon’ behoorlijk organiseren om de publieke taken doeltreffend en doelmatig te kunnen uitvoeren. Daarvoor gelden een aantal algemene beginselen, die eigenlijk vanzelf spreken, maar helaas juist binnen de overheid lang niet altijd vanzelfsprekend worden toegepast of herkend. En ja, ook politieke druk speelt daarbij een rol, maar wie alleen daarnaar kijkt gaat voorbij aan organisatorische hygiënefactoren die juist een tegenkracht kunnen vormen.

In de afgelopen decennia is er gelukkig best veel aandacht geweest voor algemene beginselen van behoorlijk bestuur en ‘good governance’ codes. Die zijn ook bij de meeste bestuurders en managers in het publieke domein redelijk bekend. Des te wonderlijker is het dat er nauwelijks aandacht is geweest voor algemene beginselen van behoorlijk organiseren. Voor iedereen die met publieke middelen werkt aan de realisatie van maatschappelijke doeleinden geldt dat een aantal basisbeginselen van behoorlijk organiseren in acht genomen dienen te worden. Wie een functie bekleedt in het publieke domein, of dat nou ambtelijk of bestuurlijk is, draagt daarmee een verantwoordelijkheid voor de taken en middelen die aan haar zijn toevertrouwd. Nogal logisch, zult u denken. Dat geldt toch in elk domein? Zeker. Maar in het publieke domein gaat het om taken van maatschappelijk belang en om publieke middelen die daarvoor beschikbaar worden gesteld. Dat legitimeert een normatieve blik op hoe met die taken en middelen wordt omgegaan.

Wij bepleiten daarom een explicitering (en deels herwaardering) van een aantal algemene beginselen van behoorlijk organiseren voor het publieke domein, als normatief kader. Daartoe hebben wij een voorzet gedaan in elf korte artikelen, bedoeld om discussie en reacties van vakgenoten en anderen uit te lokken. Op basis van deze voorzet en de reacties die we daarop hebben ontvangen, organiseerden we op 20 november 2023 een symposium. Een kort verslag van het symposium vindt u hier.

In de komende maanden zullen we op basis de opbrengsten van het symposium, van de casestudies en van andere feedback die wij ontvingen, de beginselen aanscherpen en daarover publiceren.

Nieuwsgierig naar de beginselen? Lees hier de teasers:

• Over het contributiebeginsel: het principe dat alles wat in de organisatie gebeurt, moet bijdragen aan de externe opgave van de organisatie
• Over het ‘niet te ontlopen verantwoordelijkheidsbeginsel’ 
• Over het tegenwichtbeginsel
• Over het feedback-beginsel
• Over het eigenaarsbeginsel 
• Over het logische prikkel-beginsel 
• Over het symmetrische machtsbeginsel
• Over het contingency beginsel
• Over het systeemintegriteitsbeginsel
• Over het scopevastheidsbeginsel
• Over het transparantiebeginsel.

Zin om mee te denken over deze beginselen? Of zou jij juist heel andere beginselen willen formuleren? Laat het ons weten! We gaan graag het gesprek aan en staan open voor kritische reacties en mee-schrijvers!