Auteur: Harry ter Braak
Sturen doe je met organisaties, liefst ambitieus, om doelen te realiseren. De context waarin dat plaatsvindt wordt steeds ingewikkelder. Veel maatschappelijke ontwikkelingen zoals schaalvergroting, digitalisering, informatisering, het hanteren van diversiteit, emancipatie et cetera maken dat samenwerking nodig is om doelen te realiseren. En dan ook nog steeds vaker in tijdelijke netwerken, waarin belangen de verbindende rol spelen en hiërarchie relatief betekenisloos is.
Partijen kiezen ervoor samen iets te doen maar zijn tegelijkertijd maar zeer beperkt (alleen voor zo ver als hun belang strekt) eigenaar van het productieproces.
De behoefte aan efficiency, effectiviteit en economisch handelen nodigt echter uit oplossingen te vinden waarin betrouwbaarheid van samenwerkende partijen ten aanzien van hun bijdrage gezekerd is.
Vertrouwen is altijd een essentiële factor, maar ook een zeer gelaagde opgave omdat partijen soms geheel verschillende culturen en behoeften hebben. Er moet openheid zijn en voortgang, terwijl de keuze van de inhoudelijke doelen voorop moet staan. Een keuze die overigens in de praktijk ook ontwikkeld kan worden.
Sturing op de processen is nodig. Maar sturing vindt maatschappelijk vaak noodzakelijkerwijs horizontaal plaats, tussen (relatief) gelijken. De opgave geeft richting, maar de sturing zal zo georganiseerd moeten zijn dat de belangen van deelnemende partijen gezekerd zijn. Misschien nog belangrijker is de bescherming van hun kernwaarden. We zien dat bestuurders en managers bij de sturing onwillekeurig vasthouden aan overtuigingen die belemmerend zijn voor het realiseren van de ambitie.
Een belangrijke belemmerende overtuiging is dat er altijd gekozen moet worden tussen de nu eenmaal aanwezige polariteiten. Polariteiten die zowel de inhoud als het proces kunnen betreffen, tussen strijdige belangen en of zienswijzen. Binnen een hiërarchische organisatie is dat oplosbaar, maar ook niet altijd de beste oplossing. Samenwerking met (relatief) gelijken vraagt een andere aanpak en perspectief. De polariteiten moeten gewaardeerd worden in hun bestaan en respectvol behandeld door ze in de oplossing een plek te geven. Onze praktijk leert ons dat dit meestal goed gaat, maar wel vraagt een aantal belemmerende overtuigingen te herkennen en om te zetten in nieuwe overtuigingen. Wie dat aandurft en de creativiteit ontwikkelt om de polariteiten te hanteren en niet weg te strepen zal weten te “sturen”.
