Auteur: Alinda van Bruggen
In mei 2019 is door staatssecretaris Van Ark, mede namens de ministers van VWS en BZK, de minister voor Rechtsbescherming en de staatssecretaris van VWS het eindrapport van de Verkenning Regeling Maatwerk Multiprobleem Huishoudens aan de Tweede Kamer aangeboden, zie https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2019/05/22/kamerbrief-verkenning-regeling-maatwerk-bij-huishoudens-met-multiproblematiek .
De opdracht voor de Verkenning luidde:
Verken een regeling, wet of voorziening met het doel de lokale professional (sociaal werkers) een mogelijkheid (of meerdere) te bieden om inwoners met complexe sociale en urgente problematiek, beter en eerder te kunnen helpen over domeinen heen.
Aan deze opdracht is gewerkt door een interdepartementale werkgroep met inbreng vanuit landelijke uitvoeringsorganisaties en gemeenten en ondersteund door Eric ten Hulsen en Alinda van Bruggen (WagenaarHoes). Naar aanleiding van de oplossingsrichtingen die in de Verkenning zijn geformuleerd is in opdracht van SZW, BZK, J&V, VWS en OCW inmiddels het Programma Maatwerk Multiprobleemhuishoudens gestart. In dit programma worden de oplossingsrichtingen nader uitgewerkt, getoetst en deels al geïmplementeerd. Verdeeld over negen deelprojecten werken rijk, gemeenten en uitvoeringsorganisaties aan het realiseren van ruimte om te kunnen handelen volgens de bedoeling van de wet, in gevallen waar de stapeling van maatregelen of tegenstrijdigheden daarin leiden tot onbedoelde en onevenredige effecten.
Oplossingsrichtingen die in het Programma worden uitgewerkt en getoetst zijn onder meer:
- Time-outbevoegdheid – Een bevoegdheid voor gemeenten om complicerende interventies tijdelijk op te schorten, zodat tijd wordt gecreëerd om tot een maatwerkaanpak te komen en tevens een prikkel ontstaat voor betrokken actoren om daartoe snel afstemming te zoeken.
- Overkoepelende wettelijke afwijkingsbevoegdheid – Een instrument dat uitvoerders van verschillende wetten expliciet legitimeert om vanuit dezelfde bedoeling maatwerkoplossingen toe te passen voor complexe multiprobleem-huishoudens.
- Landelijk escalatieteam – Een team dat doorbraken kan forceren in situaties waarin dat lokaal niet is gelukt en waarbij landelijke uitvoeringsorganisaties onderdeel zijn van de patstelling.
- Oplossingen voor informatiedeling en tuchtrecht – In afstemming met en in aanvulling op andere trajecten (zoals het traject Uitwisseling Persoonsgegevens en Privacy (UPP)) knelpunten voor informatiedeling oplossen, zodat maatwerk voor multiprobleemhuishoudens eenvoudiger wordt. Dit in samenhang met meer integraal tuchtrecht (om zo de angst te verminderen voor informatiedelen onder professionals).
- Overbruggingsprocedure op het snijvlak van regelingen – Een oplossing om snel de gewenste ondersteuning voor de burger te kunnen inzetten zonder dat moet worden gewacht op de uitkomst van discussies over ‘wie betaalt’.
Deze oplossingsrichtingen vullen elkaar logisch aan en zijn opgebouwd vanuit het streven om de casuïstiek zo veel mogelijk lokaal oplosbaar te maken (door middel van een door het Rijk te creëren voorziening of regeling) en pas als dat niet mogelijk is het oplossen van de casus naar het Rijk te escaleren. De beoogde time-outbevoegdheid creëert zowel een drukmiddel om de betrokken actoren om tafel te krijgen als tijd om samen een passende maatwerkoplossing te vinden. De wettelijke afwijkingsbevoegdheid legitimeert overheidsactoren om binnen de eigen opdracht en bevoegdheden en in afstemming met andere actoren maatwerkoplossingen toe te passen bij urgente sociale multiproblematiek. Het landelijk escalatieteam vormt een sluitstuk dat knopen kan doorhakken als de actoren die lokaal om de tafel genodigd zijn niet tot een gedragen oplossing weten te komen; en zorgt tevens voor systeemleren. De oplossingen voor informatiedeling bieden zowel op lokaal niveau als voor de leden van het landelijk escalatieteam de noodzakelijke basis om informatie te mogen delen die nodig is voor het oplossen van de casus. De overbruggingsprocedure biedt een mogelijkheid om, als er wel consensus is over de gewenste hulpverlening maar nog niet over de vraag vanuit welke regelingen die bekostigd moet worden, de gewenste hulp snel te kunnen inzetten en pas daarna uit te (laten) zoeken onder welke regeling de kosten daarvan vallen.
De effectiviteit van deze oplossingen kan nog worden versterkt door een aantal flankerende maatregelen die ook deel uitmaken van het programma, waaronder:
- Afspraken met landelijke organisaties en andere publieke dienstverleners over hun opdracht in het realiseren van werken volgens de Bedoeling van de transformatie van het sociaal domein.
- Een extra impuls ten aanzien van opleiden en certificeren.
- Een landelijk register van escalatiefunctionarissen dat door lokale casusregisseurs kan worden geraadpleegd.
Het Programma Maatwerk Multiprobleemhuishoudens liep tot medio 2021 en is daarna verlengd. Alinda van Bruggen is als programmaregisseur betrokken en werkt daarbij nauw samen met Indra Bijl (AEF) die als programmasecretaris en plv. programmaregisseur optreedt.
