Drie collega’s van WagenaarHoes kwamen afgelopen jaar elke maand bij elkaar onder de mysterieuze naam Betekenisgeving Achteraf. We hadden veel lol, deden nieuwe inzichten op en kregen nieuwe handelingsperspectieven op ons werk. Collega’s werden nieuwsgierig naar wat we uitspookten. Een korte uiteenzetting voor vakgenoten die hun dagelijks werk maken van begrijpen en beïnvloeden van hun omgeving. Met de uitnodiging om in 2025 met ons mee te doen.
De naam ‘Betekenisgeving Achteraf’ is ontleend aan het werk van Karl Weick (1936), die de term sensemaking introduceerde om te beschrijven wat de centrale activiteit is van mensen die samenkomen – niet noodzakelijkerwijs samenwerken – in organisaties. Weick heeft een droogkomisch relativerende toon, waarmee hij en passant alle (in 1979!) heersende opvattingen over organiseren, managen, leidinggeven, ontregelt en een alternatief perspectief op organisaties biedt: “Organizations keep people busy, occasionally entertain them, give them a variety of experiences, keep them of the streets, provide pretexts for storytelling, and allow socializing. They haven’t anything else to give”. Weick spreekt in zijn boeken dan ook niet zozeer over organisaties, maar over organiseren, de activiteit waaruit organisaties bestaan. En hij geeft een aantal vuistregels voor hoe dit te doen. In onze themagroep praktiseerden we betekenisgeving achteraf én we zagen hoe het begrip sensemaking en Weick’s visie op organiseren helpt om woorden te geven aan wat er in organisaties gebeurt, en wie of wat helpt en hindert om in organisaties – en als organisatie – effectief te zijn.
In onderlinge interactie geven mensen betekenis aan hoe ze hun omgeving waarnemen, en trekken ze conclusies over wat hen derhalve te doen staat. Dit proces van betekenisgeving is wat Weick organiseren noemt. Mensen komen, door met elkaar te praten, tot een min of meer samenhangend en min of meer gemeenschappelijk beeld van wat er aan de hand is, en wat daaraan te doen valt. Daarna gaat ieder zijn of haar weegs, tot we opnieuw ambigue situaties tegenkomen, die interactie vereisen om betekenis te kunnen geven aan de omgeving. Een paar van de richtlijnen die Weick geeft, om dit proces van betekenisgeving zo te laten verlopen dat er niet teveel selectieve waarneming en dus beperking optreedt, maar dat er variatie, en daarmee opties en flexibiliteit, behouden blijft om de omgeving te beïnvloeden:
- Raak niet in paniek als je geconfronteerd wordt met chaos;
- Chaotisch handelen is te verkiezen boven niet-handelen;
- Oplossingen bestaan niet;
- Compliceer jezelf!
Prikkelende stellingen, en het vergt de nodige betekenisgeving om te doorgronden wat Weick hier mee bedoelt. Weick’s werk is te lezen als een oproep om vooral niet te denken dat de wereld voorspelbaar, beheersbaar en voor een enkele uitleg vatbaar is. Weick moedigt ons aan om ambiguïteit te laten bestaan, je eigen waarheden in twijfel te trekken, hevig maar voorwaardelijk te geloven in wat je doet en bovenal te handelen, en al doende scherp in de gaten te houden wat dat handelen oplevert. Oftewel, reflecteren terwijl je in actie bent, steeds opnieuw betekenis geven, ‘driven by plausibility, rather than accuracy’.
Nieuwsgierig geworden? Tussen januari en april 2025 geven we de masterclass ‘Tegendraads organiseren’, gebaseerd op de ideeën van Karl Weick.
1 Weick, 1979
2 Weick, 1995
Marjoka van Doorn
Bas van Delden
