Het jaar 2024. Polarisatie baart vele waarheden. Dat is een waarheid op zichzelf. Want alles is gelaagd. We bestoken elkaar met meningen. Emoties. Beweringen. Of we echt de waarheid zoeken? Precies formuleren blijft de moeite waard. Maar het woord – waarheid – lijkt inmiddels een groezelige grabbelton van feiten en leugens, idealen en opvattingen.
Arnon Grunberg zegt in Waarheidsliefde en biefstuk dat de werkelijkheid fictie is. Hij beschrijft hoe zijn hersenen informatie filteren door ‘een moeras van obsessies, angsten, driften, gebrekkige kennis en historische ballast. (…) Als onze hersenen een computer waren geweest, dan had de meneer van de computerwinkel gezegd: ”Ach, er zitten zoveel virussen op, aan repareren is geen beginnen meer.” (…) De wereld zoals zij is, is onkenbaar, het beeld dat wij van de wereld hebben zit vol fictie.’
Zo is het. Alles is gekleurd. We leven in een verhaal. We zíjn een verhaal. En we vertellen verhalen aan elkaar. Het is een belangrijke vaardigheid geworden. Voor iedereen die mee wil tellen in een organisatie, een netwerk of de politiek. Story-telling – het woord dat als eerste in aanmerking komt om verboden te worden als ooit de reddingsactie voor de Nederlandse taal start – is immers een must voor managers en bestuurders. Een business met cursussen, adviseurs en boeken.
Laat duidelijk zijn, ik hou van verhalen. Dat zeg ik als auteur van een recent verschenen roman. Want een goed verhaal neemt je mee naar een andere wereld. Je overschrijdt grenzen en ontmoet jou onbekende personages. Je leert over menselijke relaties. Over het leven. En over jezelf. Is dat niet wat iedereen zoekt in een organisatie? Ontwikkeling? Van jezelf, van je team en van de organisatie. Opdat die relevant en succesvol blijft.
Wat onderscheidt de goede verhalen dan van de slechte?
Goede verhalen hebben een hart en een ziel. Goede verhalen hebben geen gelijk en zijn er niet op uit dat te krijgen. Ze versimpelen niet, maar verdiepen. Betwijfelen, goede verhalen stellen vragen. Uit noodzaak om te zoeken en te weten. Ook al is het onmogelijk om te vinden en te kennen. Het leven is niet te plannen. En ook succes is alleen achteraf vast te stellen. Als we tastend in het duister kennelijk de goede weg hebben gevonden.
Alleen slechte verhalen willen macht. Alleen een slecht verhaal zet de ene groep op tegen de andere. Alleen slechte verhalen doen alsof je de wereld aan een touwtje hebt. En resultaat halen een kwestie van goed of fout gedrag is. Die verhalen worden niet verteld, maar beweerd. Gepitcht, met woorden bewapend met schuld en boete.
Goede fictie fantaseert, maar kan de werkelijkheid niet liegen. Ook een verhaal heeft een geweten.
Afhankelijk van hoe je de grenzen definieert, vergroot of verklein je je mogelijkheden, leerde mijn opleider Jannie de Weerd mij.
Laten we in 2025 het ongerijmde doen: de eigen waarheid nog even in de binnenzak houden. Doe eens gek, stel eens een vraag. Want verschillen zijn interessant. Zoals fijne fictie.
