Auteur: Gerard Ekhart
De Raad voor het Openbaar Bestuur heeft een legertje deskundigen uitgenodigd om te reflecteren op het crisisbeleid van de overheid in deze tijden van crisis. Naast ‘tevredenheid over de slagkracht van het openbaar bestuur’ is er ook de voorlopige conclusie dat ‘de lokale democratie door de coronacrisis een zware klap heeft gehad’ (https://www.gemeente.nu/bestuur/opzijschuiven-lokale-democratie-kan-nog-lang-naspoken/). Gemeenteraden die feitelijk ‘plat’ lagen en slechts via een spoedwet weer in staat gesteld zijn via digitale besluitvorming een deel van hun werk te doen.
Individuele gemeenten hadden tijdens de crisis niets of weinig meer te vertellen; hun bevoegdheden werden verschoven naar 25 veiligheidsregio’s, die noodverordeningen uitvaardigden op aanwijzing van ons kabinet. Een aantal spelers van het democratie-spel werden van het veld gehaald en langs de zijlijn gezet. Of dit nu duidt op een ‘uitholling van de lokale democratie’ zoals een kenniscoach bij de VNG ietwat dramatisch stelt, laat ik verder maar even in het midden.
Momentum
Interessanter is waar gemeenten en andere lokale overheden wèl een rol kunnen spelen in deze uitzonderlijke tijd. En daar zie ik een veelvoud aan mogelijkheden. Er is een ongelofelijk momentum ontstaan in het samenspel van overheid en ondernemingen. De NOW regeling heeft tal van ondernemingen waar ik rondloop feitelijk gered van acute liquiditeitsproblemen, surseance en/of faillissement. De dankbaarheid bij veel ondernemingen en hun eigenaren hiervoor is groot en niet in de laatste plaats omdat ondernemers niet gewend zijn aan dit soort – in hun ogen – ‘publieke liefdadigheid’. Je eigen boontjes doppen is in veel gevallen waarom ze ‘ondernemer’ zijn geworden.
De crisis heeft onmiskenbaar duidelijk gemaakt dat overheid en ondernemingen elkaar hard nodig hebben, en elkaar kunnen helpen en versterken in hun individuele rol in onze maatschappij. Overheden die zich realiseren dat een van hun kerntaken is het faciliteren van een optimale werk- en leefomgeving voor ondernemingen en burgers. Ondernemingen die zich realiseren dat een stabiele, betrouwbare overheid die waar nodig optreedt als ‘financiële vluchtheuvel’, een belangrijke randvoorwaarde is om succesvol te kunnen blijven ondernemen.
Niet ‘terug naar normaal’
De laatste berekeningen van Wopke Hoekstra voorspellen voor het jaar 2020 een corona uitgavenpost van 70 miljard euro . Na Sociale zekerheid (€ 86 mld) en Zorg (€ 82 mld) zou dit uitgavepost nummer drie op de nationale begroting voor 2020 zijn geweest, die ongeveer € 300 mld groot is. Om een idee te krijgen hoeveel dit is: stel je voor dat je een jaar lang een kwart van je inkomen kwijt bent. Als burger kun je dan minder geld gaan uitgeven of proberen meer geld te verdienen om je uitgavenpatroon te kunnen handhaven. Voor overheden geldt: verbeteren van het verdienvermogen van ondernemingen en burgers, leidend tot voldoende belastingopbrengst.
Zowel de EU als onze nationale overheid maakt miljarden vrij om het verdienvermogen van ondernemingen verder te versterken. Combineer dit met de maatschappelijke opgaves die er liggen op het vlak van energietransitie, digitalisering en Industrie 4.0 toepassingen en er ligt voorwaar een prachtig palet aan mogelijke samenwerkingsverbanden tussen overheid en ondernemingen op tafel.
Regionale en gemeentelijke overheden moeten in beeld komen om dit beleid te helpen executeren. Samen met de ‘NOW bedrijven’ in de regio om tafel en praten over wat, waar en hoe we elkaar hierin kunnen versterken. Recent was ik getuige van een voorbeeld hiervan: onze staatssecretaris van Economische Zaken, samen met gedelegeerden van provincie en burgemeester waren op bezoek bij een industrie en maakten afspraken over een nieuw energietransitie-project, te financieren via herstelfondsen van de overheid. Een klassieke ‘win-win’.
Voor regionale en lokale overheden geldt niet ‘terug naar normaal’ maar ‘vooruit naar beter’. Lokale overheden, kom vanaf de zijlijn, pak je rol weer als frontlinie-speler, neem contact op met de ‘NOW bedrijven’ in je regio en praat met elkaar over die zaken die voor lokale overheid en onderneming meerwaarde opleveren. Alleen samen krijgen we dit onder controle.
