Auteur: Christian van den Berg
Nu we in de moderne samenleving zien hoe disrupties een onderdeel kunnen worden van onze dagelijkse praktijk, deed me dat denken aan het fenomeen van probleemwinst.
Probleemwinst
Er gaat een prachtig verhaal rond over het dorpje Onitisha in Afrika dat een gigantisch gat midden in de doorgaande weg door het dorp had liggen. En waar het voor de bewoners veel zinniger bleek om het gat te laten bestaan en uit te nutten, dan om het te repareren.
Immers, door het gat was er behoefte aan mannen die de voertuigen langs het gat konden helpen, was er meer behoefte aan restaurantjes en pensionnetjes en draaiden ook de garages overuren. Kortom het oplossen van het probleem leverde niets op. Sterker nog, kostte het dorp werkgelegenheid!
Veranderwinst
Enig onderzoek leidde me naar een site waar bleek dat het verhaal geen allegorie was, maar echt en waar gebeurd!
Dat zette me aan het denken. Want naast deze probleemwinst is er ook zoiets als veranderwinst. Als je kijkt naar ontwikkelingen in de maatschappij, bij bedrijven en bij overheden zie je dat er een soort pendule-werking bestaat. We centraliseren om uitvoeringskracht te vergroten. Dan decentraliseren we weer om werkgelegenheid te spreiden. Om daarna vrolijk weer te centraliseren om ongelijkheid tegen te gaan, om daarna weer te decentraliseren zodat we meer maatwerk kunnen leveren. We slaan door naar het ene uiterste, om als reactie daarop door te slaan naar het andere uiterste en 10 jaar later zogenaamd weer terug te zijn bij af. Een soort continue behoefte dus om te veranderen. In de hoop het juiste antwoord te vinden. Met enig pessimisme noemen we dit ondoordacht, visieloos en onzinnig.
Zelf ben ik iets minder pessimistisch. Het klopt dat we soms wat doorslaan en dat we ogenschijnlijk terugkomen bij werkwijzen die we jaren daarvoor hebben afgezworen, maar ik geloof erin dat we altijd iets leren en het net weer even anders (en liefst beter) doen dan jaren geleden. Ik geloof dus dat veranderen ook wel weer scherp houdt en dat continue beweging goed is om werkwijzen ter discussie te stellen en innovatie te stimuleren.Maar terug naar die probleemwinst en die veranderwinst. Die bestaat natuurlijk gewoon. En niet alleen in een Afrikaans dorpje. Er zijn altijd mensen gebaat bij situaties die eigenlijk niet kloppen en niet productief zijn. Net zoals er mensen zijn die gebaat zijn bij continue veranderingen.
Wat mij wel verbaast in het verhaal over Onitsha, is dat er niet iemand (bijvoorbeeld een eigenaar van een transportbedrijfje) komt die baat heeft bij een alternatief en besluit om gewoon om het dorp heen te rijden. Want zoals gezegd, zijn er naast mensen die baat hebben bij het handhaven van problemen, ook altijd mensen die baat hebben bij een oplossing.
Of, terug vertaald naar disrupties in de huidige tijd, een noodzaak tot het laten bestaan van het probleem en tot het zoeken van een oplossing. Bezorgdiensten die overuren maken. Restaurants die gaan cateren als ze geen klanten kunnen ontvangen. Opleiders die eindelijk tijd vinden om een webinar op te zetten als blijkt dat tijd en aandacht schaars worden. Of een gemeente die nieuwe vormen van dienstverlening en participatie weet te ontwikkelen in tijden waarin de relatie tussen overheid en inwoners aan het veranderen is.
Voor zowel de mensen die profiteren van probleemwinst als voor hen die uitkijken naar veranderwinst zijn het interessante tijden.